Projectplan ‘Twentse geschiedenis krijgt toekomst’

In 1996 verscheen de adviesnota ‘Help! Het krantenarchief vergaat’, die in opdracht van Dagblad Tubantia en de Twentsche Courant was opgesteld door Reinoud Hendriks en Marion Keesmaat. De nota maakt duidelijk dat de historische Twentse kranten zullen verkruimelen door de zuurgraad van het gebruikte papier, dat de soms slechte bewaarcondities dit verval versnellen, en dat de kranten gedigitaliseerd moeten worden om de informatie te behouden.
Een jaar later startte OCW met het nu 15 jaar lopende project Metamorfoze, een programma voor het behoud van het papieren erfgoed. Hierbij digitaliseren en ontsluiten de Koninklijke Bibliotheek (KB) en het Nationaal Archief samen die historische kranten uit de periode 1850 – 1950, die van nationaal belang worden geacht. Dit project wordt technisch ondersteund door het kenniscentrum Stichting Digitaal Erfgoed Nederland (DEN), die onderzoek doet naar de meest geschikte manier van digitaliseren en de meest duurzame wijze van dataopslag
In Limburg en Friesland werden omstreeks 2005 eigen initiatieven ontplooid om de regionale kranten te scannen en voor de bevolking te ontsluiten. Deze initiatieven inspireerden andere regio’s en kregen dan ook navolging. Ook vanuit het Metamorfoze project ging men regionale kranten digitaliseren, als de historische betekenis ervan ook van nationaal belang werd geacht.
In 2008 en volgende jaren inventariseerden Twentsche Courant Tubantia en het Stadsarchief Enschede samen de mogelijkheden en kosten van het digitaliseren van de vanaf 1841 bewaard gebleven Twentse kranten. Met 3 miljoen pagina’s en 1 miljoen foto’s en negatieven zou bij een prijs van ca. € 1,= per image al snel een bedrag 4 miljoen Euro nodig zijn. Daar komen de terugkerende lasten van het opslaan en online aanbieden van de informatie nog bij. Kunnen dergelijke kosten bij economische groei al een belemmering vormen, met de huidige recessie zijn ze een probleem. Vanwege het verval van de kranten is niets doen echter ook geen optie. Meer dan ooit moet gekeken worden naar oplossingen, die tegen de laagste kosten het hoogste rendement bieden voor behoud en ontsluiting, presentatie en toepassing van alle informatie.

Maatschappelijk belang

De Twentse kranten uit de jaren 1841 – 1995 vertegenwoordigen een schat aan onvervangbare informatie. Zij beschrijven de opkomst en teloorgang van de industrie, de groei van de steden, de aanleg van water-, spoor- en straatwegen, de verandering van het landschap, de komst van vakbonden, sportverenigingen, culturele organisaties, scholen en universiteit, kortom, de hele maatschappelijke omwenteling van de traditionele, agrarische regio naar het moderne Twente.
Naast deze krantencollecties zijn er vanaf de jaren 1920 ook collecties ontstaan van foto’s, die grotendeels nooit in de krant zijn verschenen en nooit beschreven zijn. Een onafzienbare bron van onbekende beelden, die een nieuwe blik op de ontwikkeling van Twente mogelijk maken.

Bijzonder is de manier waarop de kranten de geschiedenis presenteren. De kranten volgen de ontwikkelingen van dag tot dag, ontsluiten die op toegankelijke wijze en laten ons meekijken door de ogen van mensen die het destijds meemaakten. Eenmaal ontsloten stellen de kranten mensen in staat om naar eigen inzichten hun weg door de geschiedenis van Twente te volgen, of dit nu erfgoedinstellingen zijn, mensen die hun familiegeschiedenis uitzoeken, of leerlingen zijn die een geschiedeniswerkstuk maken. Ook kunnen cultuurtoeristische routes uitgestippeld worden, waarbij oude krantenartikelen landschappen, monumenten, stads- en dorpsgezichten opluisteren met de verhalen, die zich hier ooit hebben afgespeeld.
Zowel de kranten als de foto’s zijn momenteel niet of nauwelijks ontsloten en moeilijk tot niet toegankelijk. Het materiaal ligt verspreid over diverse locaties, onder bewaaromstandigheden die variëren van matig tot slecht. Daarbij komt dat krantenpapier gemaakt is van houtpulp dat dermate zuur is, dat het papier zichzelf na verloop van tijd vernietigt. De dreigende teloorgang van dit bijzondere en breed toepasbare erfgoed is reëel en voor de oudste kranten acuut.